Çin’deki Halk Meclisleri (Sovyet) Siyasi Sistemi ve Seçim Sistemi  

Halk Meclisleri (Sovyet) sistemi Çin’deki 4 siyasi sistemden biridir.  
Çin’de Kaç Kademe Halk Kongresi vardır?

Cemre Alagöz

Çin Halk Cumhuriyeti’nde aşağıdan yukarıya beş düzeyde halk kongresi bulunmaktadır. Halk Kongre’lerinin seçim yasasının 2. Maddesi tam olarak şöyle: Merkezi Ulusal Halk Kongresi’ne ve her düzeydeki yerel halk kongrelerine halk vekilleri seçimleri, Çin Komünist Partisi’nin önderliğine, demokrasinin tam olarak uygulanması ilkesine ve yasalara sıkı sıkıya uyulması ilkesine bağlı kalacaktır. 

Halk Kongrelerinin 5 Kademesi

1) Ulusal Halk Kongresi

2) 23 Eyaletlerin ve Doğrudan merkezi hükümete bağlı illerin (Pekin, Şangay, Tienjin ve Çonking) artı azınlık milliyet özerk bölgelerinin halk kongreleri

3) İlçeler ve azınlık milliyet özerk vilayet (perfecture) olarak tanımlanmış şehirlerin halk kongreleri

4) İlçelerin, ilçe olarak bölünmemiş şehirlerin ve belediye bölgelerinin ve özerk ileçelerin halk kongreleri (county)

5) Beldelerin ve azınlık milliyetlerin beldelerinin halk kongreleri (township)

Bu kongreler 5 yıllık çalışma dönemi içinde seçtikleri daimi komiteler önderliğinde belirli düzenli aralıklarla toplanmakta ve uygulamaya dönük kararlar almakta ve yereldeki siyasi ve toplumsal yaşamla ilgili çeşitli yasalar çıkarmaktadırlar.

Bu halk vekilleri kapitalist ülkelerdeki gibi profesyonel politikacılar değildir. 

Doğrudan Oyla Seçilen Halk Kongreleri Vekilleri 

Çin’de uygulanan halk kongreleri siyasi sistemi, aşağıdan yukarı 5 kademeden oluşuyor ve seçimler aşağıdan yukarı doğru ilerliyor. En alt düzeydeki Belde Halk Kongreleri doğrudan seçim yoluyla halk tarafından 5 yıllığına seçiliyor. 

Dolaylı Yoldan Seçilen Halk Kongreleri

Dördüncü ve beşinci kademenin üstündeki Halk Kongrelerine seçilen halk vekilleri  bir alt halk kongresindeki halk vekilleri tarafından çok adaylı seçim sistemi ile seçiliyor. Bunlar Pekin’deki Ulusal Halk  Kongresi, Eyaletlerdeki halk kongreleri ve Kentlerdeki Halk Kongreleri… Bu anlamda 3. 4. ve en üstteki 5. kademedeki halk vekilleri doğrudan halk tarafından seçilmiş olmuyor. Azınlık milliyetten gelen halk vekillerinin seçilmesi için pozitif ayrımcılık uygulanıyor.

Adaylar, Çin Komünist partisi ve diğer 8 parti tarafından, kitle örgütleri tarafından veya 10 kişinin önerisiyle veya önerilebiliyor. Adaylara ve seçilenlere itiraz edilebiliyor ve bu kişiler geri çektirilebiliyor. Bu işlemle ilgili detaylı prosedürler belirlenmiş durumda. 1949 yılından bu yana genel olarak bu sistem uygulanıyor.

Ordu ve polis mensupları ayrı bir eyalet gibi görülüyor, onlar için özel bir seçim yasası var. Örneğin bu kesim kendi içinden yaptığı seçimlere göre Pekin’deki ulusal düzeydeki halk Kongre’sine 278 halk vekili gönderiyor, bu vekiller ulusal düzeydeki halk Kongre’sindeki toplam halk vekili sayısının (toplam 2950 halk vekili) %9,5’ini oluşturuyor.  

Halk Kongreleri sistemi Çin’deki 4 siyasi sistemden biridir. Bu sistem Sovyetler Birliği’nde Sovyet sistemi olarak uygulanmıştı.

İkincisi, ÇKP dışındaki diğer partilerin ve partisiz bireylerin danışmacı demokrasi sistemi (sadece üçte bir vekil sayısı Komünist partililerden oluşuyor). Bunlara Halk Politik Danışma Konferansı Meclisleri adı veriliyor.

Üçüncüsü, azınlık milliyetlerin özerk bölgeleri sistemidir.

Dördüncüsü de doğrudan taban demokrasisi sistemi, işyeri konseyleri, mahalle ve semt konseyleri, köy konseyleridir.

Çin Halkı Politik Danışma Konferansı Meclisleri

Bu meclisler ÇKP’nin birleşik cephe teori ve pratiğinin ürünleri olan Meclislerdir. Bu yolla ÇKP komünist olmayan siyasi ve toplumsal güçleri siyasi iktidar sürecine katmaya çalışır. Fakat anayasaya göre bu meclisler devlet iktidarı organları değil siyasi sanışma organları olarak tanımlanmıştır.

Bu meclislere komünist olmayan diğer 8 siyasi parti, ve partisiz saygın şahsiyetler, ve halk kitle örgütleri (Çin Komünist Gençlik Birliği, Sendikalar, Kadın Federasyonu) ; dini cemaatler, azınlık milliyetler ve yurtdışında yaşayan Çinlilerin temsilicileri seçilir.

Meclis’in yaklaşık üçte biri komünist temsilcilerden oluşur ve kalan üçte iki komünist olmayan kesimlerden gelir.

Bu meclisler de 4 kademelidir. Pekin’deki  Ulusal düzeydeki Halk Politik Danışma Konferansı Meclisi, ikincisi eyaletler düzeyindeki Politik Danışma Konferansı Meclisleri, Kentler düzeyindeki Politik Danışma Konferansı Meclisleri ve dördüncüsü ilçe düzeyindeki Politik Danışma Konferansı Meclisleri

Seçim Kurulları

Halk Kongrelerinin seçim prosedürlerini yönlendiren ve düzenleyen her kademedeki seçim kurulları işlevleri hükümet/devlet organları tarafından değil seçilmiş insanlardan oluşuyor; halk vekilliğine adaylığını koyan kişiler bu kurulların üyesi olamıyor.

Örneğin, eyalet düzeyindeki halk kongresinin seçilmiş daimi komitesi, kendi eyaletindeki bir alt düzeydeki kent düzeyindeki halk kongrelerinin seçimlerinin seçim kurullarını atıyor.

Parti Önderliği İlkesinin Uygulanması

Her kademedeki halk kongresi seçimlerinde o kademenin en yüksek parti organı seçim sürecinde yumuşak önderlik görevlerini üstleniyor, diğer deyişle demokrasi ve merkeziyetçilik ilkesinin tam olarak işlemesi ve seçim yasasının tam olarak uygulanmasında önderlik ediyor. (Örneğin, seçime kayırma, para ve mevkinin karışmaması, adaylara halkın yaptığı itirazların düzgün ele alınması v.b.)

Tabii ki bu işlevler temel olarak seçim kurullarının sorumluluğunda fakat parti de onları teşvik ediyor…

Herhangi bir kademedeki halk Kongresine seçilecek vekil sayısı her seçimden önce seçim yasasında belirtilen net tanımlanmış ilkelere göre yeniden belirleniyor.

Örneğin Pekin ve civar bölgesi eyalet meclisi önümüzdeki 2023 yılı seçimlerde merkezi Ulusal Halk Kongresi 40 vekil seçip gönderecek, Sincan-Uygur Özerk bölgesi 56 vekil gönderecek. Vekillerin seçiminde rekabet ilkesi uygulandığı için seçilecek milletvekili sayısının en az 1.5, en fazla 3 katı arasında aday gösterilmesi şartı var. Vekil seçimlerinde halk kesimlerinin dağılımı işçi, köylü, aydın, kadın gibi teşvik edilen fakat belirli bir oran da verilmeyen, 70 yıl içindeki uygulamadan gelen ilkeler var.

İşçiler Köylüler ve Aydınlardan Halk Vekilleri

Örneğin seçim yasasının 7. maddesi şöyle yazıyor: Ulusal Halk Kongresi ve her düzeydeki yerel ve eyalet düzeyindeki halk kongrelerinin halk vekilleri olabildiğince kapsamlı ve geniş bir şekilde temsil edilmeli ve özellikle işçilerin, köylülerin ve aydınların temsilcileri olmak üzere uygun sayıda taban düzeyinde halk unsurlarından halk vekilini içermelidir; uygun sayıda kadın milletvekili olmalı ve kadın milletvekillerinin oranı kademeli olarak artırılmalıdır. 

Ulusal Halk Kongresi ve çok sayıda denizaşırı ülkelerden ülkeye dönen Çinlinin bulunduğu bölgelerdeki yerel halk kongrelerinde uygun sayıda denizaşırı ülkeden dönen Çinli halk vekili bulunmalıdır. 

Sosyalist Demokraside Halk Temsilcileri Meclisleri Nasıl Çalışır?

Çin’de Halk Meclisi’ne genel seçimle 2980 Halk Temsilcisi (milletvekili) seçilir. Halk Meclisi olağanüstü durumlar dışında yılda bir defa toplanır, toplantılar genellikle gündemin yoğunluğuna göre 4 ila 12 gün sürer. Halk Meclisi’nin yıllık toplantılarının hazırlık çalışmalarını Meclis içinden seçilen Halk Meclisi Daimi Komitesi yapar, bu organda 175 milletvekili görev yapar.

Pekin’de toplanan Merkezi Halk Meclisi dışında tüm eyaletlerde ve azınlık milliyet özerk bölgelerde Yerel Halk Meclisleri bulunur.

Halk Meclisi’nin yıllık toplantıları mutlaka Birleşik Cephe Politik Meclisi ile paralel tarihlerde ayrı bir meclis binasında toplanır.

Milletvekillerin hiçbiri profesyonel değildir, gönüllü olarak halka hizmet eder geçimlerini kendi çalıştıkları işlerden kazanırlar. Halk Vekilleri Özel durumlarda yolluk alırlar. Böylece işçi sınıfının ucuz ve pratik sosyalist demokrasi yönetim tarzı gerçekleşmiş olur. Burjuva demokrasisinde gördüğümüz yüksek maaşlı, ayrıcalıklı bedava hizmetlerden yararlanan genellikle işlevsiz nutuklar atmakla zaman dolduran bir politik elit sosyalizmde yoktur.