Sözlük: Diyalektik Materyalizm ile Tarihsel Materyalizm Arasındaki İlişkiler
Derleyen: Sahir Yolcu, Temmuz 2024
Diyalektik Materyalizm ile Tarihsel Materyalizm Arasındaki İlişki Üzerine Hatalı Yorum
Stalin’e göre tarihsel materyalizm diyalektik materyalizmin toplumsal tarih alanındaki uzantısı ve uygulamasıdır. Stalin tarafından yapılan böyle bir sınıflandırmanın makul unsurları vardır ama bu makul unsurlar makul olmayan bir anlayışın içinde eriyip gitmişlerdir. Stalin’in yorumu materyalizmin gelişimi esnasında içeriğinin geçirdiği dönüşümü görmezden gelir ve Marx’ın tarihsel materyalizme çığır açan katkısını büyük oranda yok sayar.
Stalin’in özünde Marx’ın materyalizmini materyalizm ile karıştırdığını söyleyebiliyoruz. Stalin , “Marksist materyalizmin temel özellikleri” üzerine yaptığı incelemede, bize Marx’ın materyalizmi ile mekanik materyalizmin sadece ortak noktalarını göstermiş, Marx’ın materyalizminin temel özelliğinin pratik materyalizm olduğu ve Marx’ın yeni materyalizmini mekanik materyalizmden ve diğer tüm eski materyalizmden ayırt edenin de bu teorik boyut olduğu gerçeğini farketmemiştir.
Stalin, bu çerçevede Diyalektik ve Tarihsel Materyalizm adlı broşüründe “madde bütün değişimlerin dayanağıdır” cümlesini Marx’ın sözü olarak alıntı yapmış ve bunun Marx’ın materyalizminin temel özelliklerinden biri olduğunu savunmuştur. Oysa bu açıkça hatalı bir alıntı olmuştur , yani Stalin Marx’ın alıntılamış olduğu, ve Hobbes’e ait olan düşünceyi bizzat Marx’ın kendi düşüncesi sanmış ve Marx’ın eleştirdiği bu görüşü, onun onayladığı görüş olarak düşünmüştür. Marx’a göre, Bacon’un materyalizmi “naif bir şekilde olmak kaydıyla, içinde çok yönlü bir gelişimin tohumlarını barındırır ve bunları zapt eder. Duyusal, şiirsel bir parıltıyla çevrelenmiş madde, muzafferane gülümseyerek, insanoğlunun bütün varlığını kendisine çekmiş gibidir.” Aksine, Hobbes’in materyalizmi ise “insandan nefrete doğru yönelir”. Çünkü Hobbes’a göre, “madde bütün değişimlerin dayanağıdır”, insan ise doğal tözün bir tür tezahüründen başka bir şey değildir; “insanın tüm tutkuları, bir başı ve bir de sonu olan, mekanik bir harekettir”; “insan doğa ile aynı yasalara tabidir. Güç (iktidar) ile özgürlük özdeştir”. Bu yüzden Marx, böylece Hobbes’taki “duyusallık” kategorisinin insanla ilgisi olmadığınıve dolayısıyla ondaki duyusallık kategorisinin “şiirselliğini yitirip geometricinin soyut deneyimine geçtiğini” yazar. Başka bir deyişle, Hobbes’in onun bu mekanik materyalist düşünce sisteminde, “soyut töz” ya da “soyut duyusallık”, bütün değişimlerin öznesi ya da bütün değişimlerin dayanağı yani- sözde- dünyanın numeni olarak adlandırılan şey haline gelir.
Ne var ki Stalin bunu anlamamış, Hobbes’un görüşünü Marx’ın görüşü sanmıştır. Ben bunun raslantısal bir ihmalkârlık olmadığını, Marx’ın yeni materyalizmi ile mekanik materyalizm ve diğer tüm eski materyalizm arasındaki temel farkları Stalin açıkça anlamamış, Sovyet Marksizminin araştırma yönünü olumsuz bir yöne doğru değiştirmişti. Ardından bu yorum tüm Marksist-Leninist komünist partilerin araştırma yönünü uzun bir dönem boyunca belirlemiştir. Bkz. Yang Geng: Stalin ve Lukacs’ın Ontolojileri Üzerine Yeni Bir Değerlendirme: “Tarihsel Materyalizmin Diyalektik Materyalizmin Toplumsal Tarih Alanındaki Uzantısı ve Tarih Araştırmasına Uygulanmasıdır” Görüşü Üzerine
Diyalektik Materyalist Felsefenin En Temel Görüşü Nedir?
-Doğa maddidir, madde her şeyin kökeni ve temelidir, doğada hareket eden madde ve onun tezahürü dışında başka hiçbir şey yoktur. Maddenin hareketi hem nicelik hem de nitelik olarak yok edilemez.
-Bilinç ve düşünme son derece gelişmiş maddenin, yani insan beyninin özelliklerinin ve son derece gelişmiş maddenin işlevlerinin ürünüdür.
-Zaman ve uzam (mekan) maddenin içsel özellikleri ve varoluşudur.
-Doğadaki her şey ve her olgu bir çelişkiler bütünüdür.
-Doğadaki her şey evrensel bir bağlantı ve etkileşim içindedir, sürekli bir oluşum ve yok oluş içindedir ve her şey sürekli bir hareket ve dönüşüm sürecindedir.
-Doğanın evrimi ve gelişimi sürecinde, doğanın belirli bir alanındaki gelişimin belirli bir aşamasında, insanoğlu ve insan toplumu ortaya çıkmıştır.
Diyalektik Materyalizmin Temel Özellikleri:
1. Materyalizm ve diyalektiğin birliği;
2. Doğanın tarihi ve insanlık tarihinin bütünlüğü;
3. Doğal (saf) doğa ile insanileşmiş doğanın birliği;
4. İnsan ve doğa arasındaki nesnel ilişkinin birliği ve insanın etkinliğinin ve edilgenliğinin birliği….
Felsefede Madde Kategorisi ve Doğa Bilimlerindeki Madde Kategorisi
Felsefedeki madde kategorisi, doğa bilimlerindeki madde kategorisinden farklıdır, ancak aynı zamanda bu iki kategori birbirleri ile bağlantılıdır.
1. Farklılık:
Maddenin felsefi kategorisi, her şeyin ortaklığını, yani evrensel olan nesnel gerçekliği ortaya koyar. Doğa bilimlerinin maddenin yapısı ile ilgili teorisinde tartışılan konu, belirli bir madde formunun bileşenleri ve yapısal özellikleri ile ilgilidir. Felsefedeki madde kategorisi, doğa bilimlerinin maddi yapı teorisine dayanmaktadır. Doğa bilimlerinin maddi yapı teorisinin sağladığı bilimsel gerçekler olmaksızın, maddeye ilişkin bilimsel bir felsefi görüşün/felsefi kategorinin de olmayacağı söylenebilir. Eski çağların ilkel naif materyalizmi ve metafizik materyalizmin (Mekanik materyalizm) her ikisi de maddeyi nesnel gerçeklik olarak görüyordu, ancak maddenin iç yapısı, hiyerarşisi ve düzenliliği hakkında bilgi sahibi değillerdi ya da çok az şey biliyorlardı, bu nedenle maddi dünyanın “nesnel gerçekliği” hakkındaki anlayışları oldukça kaba ve belirsizdi.
Not: Materyalizmin üç tarihsel gelişim aşaması şunlardır: antik çağın naif materyalizmi, modern metafizik materyalizm, yani mekanik materyalizm (eski materyalizm) ve Marksist diyalektik materyalizm, yani pratik materyalizm.
Doğa bilimleri bize maddenin iç yapısı, moleküller, atomlar, elektronlar ve diğer seriler hakkında bilgi sağladığında maddi nesnelerle ilgili olarak ve maddi nesneler arasındaki bağlantılarla ilgili olarak, kaotik ve belirsiz anlayıştan kurtuluruz. Bu nedenle, doğa bilimlerinin maddenin yapısına ilişkin teorisinin gelişimi, maddeye ilişkin felsefi kategorinin/görüşün içeriğini sürekli olarak zenginleştirmiş ve geliştirmiştir.
2. Felsefedeki madde kategorisi, doğa bilimlerindeki madde kategorisi arasındaki bağlantı:
Felsefedeki madde kategorisi, doğa bilimlerinin maddi yapı hakkındaki teorisine dayanır. Madde ile ilgili evrensel kategori, belirli şeylerin yapısının anlaşılmasına dayanır. Belirli şeyler ve tek tek nesnelerin yapısı anlaşılmadan, genel madde üzerine kavrayış oluşturulamaz. Felsefedeki madde kategorisi, kendisini sürekli olarak zenginleştirmek ve geliştirmek için doğa biliminin maddi yapı teorisinden sürekli olarak beslenmelidir; Öte yandan, felsefedeki madde kategorisi, doğa bilimlerindeki maddi yapının anlaşılmasına rehberlik etmek için bir dünya görüşü ve metodoloji sunmaktadır.
Bir başka araştırmacıya göre, felsefedeki “madde” kategorisi, önemli bir doğa bilimi olan fizik bilimindeki “madde” kategorisinden farklıdır. Felsefedeki “madde”, “bilincim” karşıtıdır. Materyalist felsefedeki “madde” dünyanın kökenidir, “madde” dünyayı oluşturur ve materyalist felsefedeki “madde” dünyanın her yerindedir. Dolayısıyla felsefedeki “madde” kategorisi, her şeyi kapsar. Fizikteki “madde” ise daha karmaşıktır ve iki kategoriye ayrılır: geniş ve dar anlamda madde. Fizikteki geniş anlamda “madde”, “anti-maddenin” ve “karanlık maddenin” karşıtıdır. Fizik bilimine göre dünya az miktarda madde, az miktarda anti-madde ve büyük miktarda karanlık maddeden oluşur. Örneğin, boşlukta, uzayda madde yoktur ama karanlık madde vardır.
Diyalektik Materyalist Felsefede Madde Kategorisinin Tanımı
Diyalektik Materyalizmin Açıklaması
Diyalektik Materyalizm Marx ve Engels tarafından inşa edilen doğanın, insan toplumunun ve düşüncenin gelişiminin genel yasalarının diyalektik incelenmesi üzerine kurulan bilim, proletaryanın dünya görüşü ve yöntemidir. Bkz. Diyalektik materyalizm, Çin komünistlerinin dünya görüşü ve yöntembilimidir. Xi Jinping, https://sosyalistbirlik.com/?p=3441
Diyalektik materyalizm dünyanın öz olarak maddi olduğuna ve maddenin (tüm şeylerin) temel olarak kendi doğalarında ve kendi içlerinde var olan karşıtların birliği yasasına göre hareket ettiğine ve geliştiğine inanır. İnsanların varoluşları onların bilinci belirler ve bilinç de varoluşa karşı etkide bulunur. Diyalektik materyalizm ve tarihsel materyalizm, her ikisi de birlikte bilimsel sosyalizmin teorik temeli ve proletaryanın dünyayı anlaması ve dönüştürmesi için keskin bir silahtır.
Diyalektik Materyalizmde Madde Kategorisinin İçeriği ve Teorik Önemi Nedir?
“Madde” kategorisinin içeriği ve teorik önemi diyalektik materyalist felsefenin dünyanın kökeni ve maddi şeylerin evrensel bir birlik oluşturması hakkındaki en yüksek soyut kavramıdır ve materyalist dünya görüşünün temel taşıdır: Doğa maddidir, madde her şeyin kökeni ve temelidir, doğada hareket eden madde ve onun tezahürü dışında hiçbir şey yoktur. Dünyanın maddi birliği, diyalektik materyalizmin en temel ve merkezi görüşünü teşkil eder.
Diyalektik materyalist felsefe, evreni madde olarak birbirine bağlı ve ayrılmaz bir bütün olarak görür. Diyalektik materyalist felsefenin bu “madde” kategorisinin oluşumu felsefe tarihinin uzun vadeli gelişiminin bir ürünüdür. Diyalektik materyalist felsefeye göre madde, insan bilincinden bağımsız olan ve insan bilinci tarafından yansıtılabilen nesnel bir gerçekliktir. Diyalektik materyalist felsefenin madde kategorisi, maddenin belirli bir biçimine atıfta bulunmak yerine ziyade, evrende nesnel olarak var olan tüm şeylerin ve olguların ortak özünü özetler, yani madde insan iradesine tabi olmayan nesnel bir varlıktır.
Diyalektik materyalizm nedir? Tarihsel materyalizm nedir?
Uzun süreli maddi emek/çalışma pratiğinde insanlar bir dünya görüşü ve metodoloji oluşturmuştur. Dünya görüşü, insanların tüm dünyaya genel bakışı ve tüm dünyaya bakışta benimsediği temel görüştür; metodoloji ise insanların dünyayı anlamak ve dönüştürmek için izlediği temel yönteme ilişkin doktrin ve teorik sistemidir. Metodoloji ile insanların dünya görüşü bir bütündür.
1. Diyalektik materyalizm ve tarihsel materyalizm Marksizmin en temel dünya görüşü ve metodolojisidir
. Diyalektik materyalizm ve tarihsel materyalizm proletaryanın bilimsel dünya görüşü ve metodolojisidir. Bir dünya görüşü olarak diyalektik materyalizm ve tarihsel materyalizm, doğa bilimleri ve sosyal bilimlerin en son kazanım ve başarılarını özetlemeye dayalı olarak tüm maddi dünyanın bilimsel bir resmini sunar ve temelde doğanın, toplumun ve düşüncenin gelişiminin genel yasalarını ortaya koyar. Bilimsel bir metodoloji olarak diyalektik materyalizm ve tarihsel materyalizm, devrimci pratik ve çeşitli bilimlerle yakından bağlantılıdır ve işçi sınıfına dünyayı anlamak ve dönüştürmek için güçlü ve keskin bir ideolojik silah verir.
2. Diyalektik materyalizm ve tarihsel materyalizm, Marksizmin bilimsel teorik sisteminin felsefi temelidir.
Tam ve eksiksiz bir materyalist felsefenin, özellikle de tarihsel materyalizmin Marx ve Engels tarafından kurulması, Marksizmin tüm teorik sistemi için temel bir teorik temel sağlamıştır.
Marx ve Engels tarihsel materyalizmin temel ilkelerini kapitalist toplumu analiz etmek, kapitalist ekonomik gelişmenin yasalarını açığa çıkarmak, kapitalist ekonomide var olan artı değerin bilimsel teorisini oluşturmak, kapitalist sömürünün sırrını açığa çıkarmak, büyük ölçekli toplumsal üretim ile kapitalist özel mülkiyet arasındaki çelişkiyi tespit etmek ve kapitalizmin eninde sonunda yok olmaya, sosyalizmin zaferinin kaçınılmaz olduğu bilimsel sonucuna varmak için kullandılar.
Bu temelde Marx ve Engels, diyalektik materyalizm ve tarihsel materyalizmin temel ilkelerini kullanarak çeşitli ülkelerdeki işçi hareketlerinin mücadele deneyimlerini özetlemiş, proletaryanın uzun vadeli tarihsel misyonunu ortaya koymuş, bu tarihsel misyonu gerçekleştirmenin yönünü ve yolunu göstermiş, proleter devrim ve proletarya diktatörlüğü teorisinin yanı sıra proletaryanın parti inşası teorisini ortaya koymuş ve böylece bilimsel sosyalizm teorisini kurmuşlardır.
Tarihsel materyalizm ile diyalektik materyalizm arasındaki fark ve bağlantı nedir?
İkisi Arasında Farklılıklar:
1. Tarihsel materyalizm, sorunlara bakarken ve bir şey yaparken geçmiş, bugün ve gelecek arasındaki ilişkiyi kavramımızı gerekli görür, diyalektik materyalizm ise yatay bir perspektiften başlar ve diyalektik materyalizm sorunlara bakarken ve bir şey yaparken soruna (sorunun) iki yönüne bağlantılı olarak bakmamızı söyler.
2. Diyalektik materyalizm, materyalizmi ve diyalektiği organik olarak birleştiren bilimsel bir dünya görüşüdür, Diyalektik materyalizm Marksizmin felsefesidir. Tarihsel materyalizm, insanın toplumsal gelişiminin genel yasalarının bilimidir, Tarihsel materyalizm Marksist felsefenin önemli bir bölmesidir. Tarihsel materyalizm toplumu anlamak ve dönüştürmek için a) bilimsel bir toplumsal ve tarihsel görüş ve b) toplumu anlamak ve dönüştürmek için genel bir metodoloji sunar, Tarihsel materyalizm aynı zamanda materyalist tarih görüşü olarak da bilinir.
Tarihsel materyalizm ile diyalektik materyalizm arasındaki bağlantılar:
1. Tarihsel materyalizm, materyalist tarih görüşüdür. Tarihsel materyalizm, tarihin insan iradesi tarafından belirlenmediğine, tarihin kendi içsel ve kaçınılmaz gelişim yasalarına sahip olduğunu savunur.
2. Tarihsel materyalizm ve diyalektik materyalizm- bunların her ikisi de materyalizmdir. Materyalizm maddenin birincil olduğuna, yani maddenin bilinci belirlediğine inanır. Diyalektik materyalizm, materyalizm ve diyalektiğin bir birleşimidir, yani sorunlara diyalektik olarak bakar, tüm şeyler gelişim halindedir ve şeylerin içindeki çelişkiler şeylerin gelişiminin arkasındaki itici güçtür.
Tarihsel materyalizm ile diyalektik materyalizm arasındaki fark nedir?
İçeriklerindeki Farklılık:
1. Tarihsel materyalizm: tarihsel gelişimin kendine özgü yasaları olduğuna, yani üretici güçlerin üretim ilişkilerini belirlediğine, buna karşın üretim ilişkilerinin üretici güçlere karşı etkide bulunduğuna ve üretim ilişkilerinin üretici güçlerin gelişim gereksinimlerine uyum sağlaması gerektiğini savunur. Üretici güçlerin gelişmesiyle birlikte insan toplumu ilkel toplumdan, köleci topluma, feodal topluma, kapitalist topluma, sosyalist topluma ve son olarak komünist topluma evrilecektir.
2. Diyalektik materyalizm: Maddelerin birliği ve madde ve bilinç bunlar karşıtların birliğidir, bunlar maddede birleşmişlerdir. Birleşik maddi dünyada bilinç yoktur, madde ve bilinç arasındaki çelişme pratikten doğar ve madde ve bilinç arasındaki birlik pratikte gerçekleşir. Diyalektik materyalizm mücadelecidir, diyalektik materyalizm, insanlığın tüm bilimsel kazanım ve başarılarının özetlenmesi temelinde kurulmuş ve gelişim halindedir ve tüm bilim dışı fikirlere karşı ciddi mücadele sürecinde gelişir ve güçlenir.
Tarihsel materyalizm ve Diyalektik materyalizmin çözdükleri sorunların nesneleri farklıdır:
1. Tarihsel materyalizm, tarihsel olayların nedenlerini analiz etme yöntemini çok daha üst düzeye çıkarır.
2. Diyalektik materyalizm, maddi biliş/öğrenme sorunlarını çözer ve materyalizm ile diyalektiğin organik birliğini gerçek anlamda sağlar.
Diyalektik materyalizmin verdiği önemli destek:
Diyalektik materyalizm temel felsefi meselelerin anlaşılmasında, idealizmin ve “eski materyalizmin” soyut, katı-rijit ve metafizik bakış açılarını ve yöntemlerini eleştirmiş ve eski materyalizmi diyalektik teorik bir düşünce tarzıyla geliştirmiş, Marksist pratik materyalizme—yeni materyalizme dönüştürmüştür. Dünyanın kökeninin madde olduğunu kabul eder ve bilincin nesnel dünya hakkında aktif gözlem ve düşünme geliştirdiğini savunur. Diyalektik materyalizm felsefenin temel problemlerini bilimsel olarak çözer ve insanlara zor problemleri çözmeleri için bilimsel bir yöntem sunar.